سینما، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین هنرهای جمعی، همواره در تلاش بوده تا تجربه تماشای فیلم را برای مخاطبان خود جذاب‌تر و واقعی‌تر کند. یکی از پیشرفته‌ترین و معتبرترین سیستم‌هایی که این هدف را محقق کرده، سینماهای IMAX هستند. این سینماها با ارائه تصاویر بزرگ، واضح و صداهایی قوی، تجربه‌ای منحصر به فرد از تماشای فیلم فراهم می‌آورند. در این مقاله، به بررسی جنبه‌های مختلف فناوری IMAX خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که چرا این نوع سینما به یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای تماشای فیلم‌های بزرگ و با جلوه‌های ویژه پیچیده تبدیل شده است.

بلیت‌های IMAX معمولاً گران‌تر از سینماهای معمولی دو بعدی هستند، شاید سوال کنید که چه چیزی در تجربه IMAX باعث چنین تقاضای بالایی در میان سینمادوستان می‌شود؟

برای پاسخ به این سوال اول از همه باید بدانیم که IMAX چیست؟

IMAX یک فرمت فیلم سینمایی است. این فرمت شامل یک سیستم متشکل از دوربین‌هایی خاص با وضوح بالا، پروژکتورهای خاص برای پخش فیلم و سالن‌های سینمایی مخصوص است. این فرمت فیلم در دهه 1970 در کانادا توسعه یافت.

پرده های سینماهای IMAX بزرگ تر از حالت معمولی است که این باعث می شود بیننده تجربه ای غوطه ور کننده از تماشای فیلم را تجربه کند. اندازه این پرده ها می توانند تا 18 متر در 24 متر باشد. اما جالب است بدانید که بزرگ ترین پرده سینمایی IMAX حتی از این هم بزرگ تر است و ابعاد آن 38.8 متر در 21 متر است. این سینما که اتفاقا بزرگترین سینما IMAX در جهان هم هست در شهر لئونبرگ آلمان قرار دارد.

جالب است بدانید که برخلاف سینماهای معمولی، در IMAX فیلم‌ها به‌صورت افقی پخش می‌شوند که باعث می‌شود عرض تصویر بیشتر از عرض نوار فیلم باشد. این فناوری به‌طور انحصاری در سالن‌های ساخته‌شده مخصوص با پرده‌های گنبدی‌شکل استفاده می‌شود. این فرمت توسط شرکت IMAX Corporation طراحی شده و مالکیت آن را در اختیار دارد.

تاریخچه IMAX

سینماهای IMAX برای اولین بار در سال 1967 توسط "گرگوری پتری" و "رابرت هارمور" در کانادا ایجاد شدند. این فناوری برای اولین بار در نمایشگاه Expo 1970 در اوزاکا، ژاپن به کار گرفته شد و به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، IMAX پیشرفت‌های زیادی داشته و به استانداردی در فیلم‌های هالیوودی تبدیل شده است. این فناوری به‌طور ویژه برای ارائه یک تجربه سینمایی تمام‌عیار طراحی شد که تماشاگران را به دنیای فیلم‌ها وارد کند. IMAX در ابتدا برای نمایش فیلم‌های مستند در موزه‌ها و نمایشگاه‌ها به‌کار می‌رفت، اما با گذشت زمان، این تکنولوژی وارد دنیای فیلم‌های تجاری و سینماهای بزرگ شد و به یکی از پیشرفت‌های مهم در صنعت سینما تبدیل گردید.

IMAX چه تفاوتی با سینمای معمولی دارد؟

استاندارد فیلم IMAX از نوار فیلم ۷۰ میلی‌متری استفاده می‌کند که به‌صورت افقی در پروژکتور پخش می‌شود. در حالی که در سینماهای معمولی، فیلم ۳۵ میلی‌متری یا ۷۰ میلی‌متری به‌صورت عمودی پخش می‌شود. در فرمت IMAX، تصاویری که روی پرده نمایش داده می‌شوند، می‌توانند ۸.۳ برابر بزرگ‌تر از فیلم‌های استاندارد ۳۵ میلی‌متری یا ۳.۴ برابر بزرگ‌تر از فیلم‌های استاندارد ۷۰ میلی‌متری باشند.

سینماهای IMAX با پرده عظیم خود تجربه تماشای بهتری ایجاد می‌کنند که به‌دلیل تکنولوژی 3D با وضوح بالا، تا ۴۰ درصد تصاویر بیشتری ارائه می‌دهند. سالن‌های IMAX همچنین با صندلی‌های شیب‌دار طراحی شده‌اند تا امکان دید بدون مانع از هر نقطه‌ای از سالن را فراهم کنند. این سینماها دو پروژکتور را به‌طور همزمان اجرا می‌کنند تا گرما و وضوح فیلم را به تعادل برسانند. سینماهای IMAX همچنین با سیستم‌های صوتی دقیق و یکپارچه‌ای تجهیز شده‌اند که تجربه‌های صوتی قدرتمند و فراگیر را ارائه می‌دهند. هر صدایی، از ضعیف‌ترین نجوا تا بلندترین انفجار، با وضوح و دقت مکانی بازتولید می‌شود و محیط صوتی جذاب و غوطه‌ورکننده‌ای ایجاد می‌کند. این ویژگی به مخاطبان این امکان را می‌دهد که صداها و ضربات را حس کنند.

کیفیت تصویر: بزرگ‌تر و واضح‌تر

یکی از مشخصه‌های بارز سینماهای IMAX، کیفیت بی‌نظیر تصویر است. در سینماهای معمولی، تصاویر با وضوحی نسبی و اندازه‌ای متعارف نمایش داده می‌شوند، اما در سینماهای IMAX، تصاویر به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که وضوح و جزئیات به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کنند.

در سینماهای IMAX، از پرده‌های بزرگ‌تر و منحنی‌شکل استفاده می‌شود که باعث می‌شود تماشاگران بتوانند از هر زاویه‌ای، بهترین کیفیت تصویر را مشاهده کنند. این نوع پرده‌ها به‌ویژه برای فیلم‌های اکشن و علمی تخیلی که دارای جلوه‌های ویژه پیچیده هستند، بسیار مناسب هستند. علاوه بر این، فیلم‌هایی که برای IMAX فیلم‌برداری می‌شوند، معمولاً دارای وضوح تصویر بسیار بالاتری هستند که به طور ویژه به‌طور افقی پخش می‌شوند تا عرض تصویر بیشتر از عرض نوار فیلم باشد. این ویژگی باعث می‌شود که تماشاگران تجربه‌ای کاملاً غوطه‌ور از دنیای فیلم داشته باشند.

صدای سه‌بعدی و کیفیت صدا

یکی دیگر از ویژگی‌های بی‌نظیر سینماهای IMAX، سیستم صدای پیشرفته‌ای است که در این سینماها به‌کار می‌رود. در سینماهای معمولی، سیستم صدای استریو یا 5.1 کاناله معمولاً استفاده می‌شود، اما در IMAX از یک سیستم صدای سه‌بعدی استفاده می‌شود که قادر است صدای دقیق‌تری را از تمام زوایا و موقعیت‌های مختلف به گوش تماشاگران برساند. این سیستم صدای پیشرفته با استفاده از بلندگوهای ویژه و تکنولوژی‌هایی مانند صدای فراگیر (surround sound) تجربه‌ای باور نکردنی از صدا را فراهم می‌کند.

همچنین، سیستم صدای IMAX با دقت بسیار بالا قادر است برای هر نوع فیلم، صداهای محیطی و جلوه‌های صوتی پیچیده را به‌طور واضح و شفاف ارائه دهد. این ویژگی به‌ویژه در فیلم‌های اکشن و علمی تخیلی که دارای صداهای متعدد و پیچیده‌ای هستند، بسیار قابل توجه است.

  • فرمت و مشخصات فنی IMAX

الف) فرمت فیلم و اندازه فریم

  • فیلم IMAX 70 میلی‌متری: برخلاف فیلم‌های سینمایی استاندارد 35 میلی‌متری، IMAX از فیلم 70 میلی‌متری با چیدمان افقی (15 perforation 70mm film) استفاده می‌کند که مساحت فریم آن تقریباً ۱۰ برابر بزرگ‌تر از فیلم‌های استاندارد است.
  • فرمت دیجیتال IMAX: برخی سینماهای مدرن IMAX از پروژکتورهای لیزری با وضوح 4K یا 8K استفاده می‌کنند که جایگزین نسخه آنالوگ شده است.

منظور از فرمت دیجیتال IMAX این است که برخی سینماهای IMAX به‌جای استفاده از فیلم ۷۰ میلی‌متری آنالوگ،از پروژکتورهای دیجیتال لیزری با وضوح بالا (۴K یا ۸K) برای نمایش فیلم‌ها استفاده می‌کنند.

IMAX سنتی (آنالوگ): در گذشته، فیلم‌های IMAX روی نوارهای ۷۰ میلی‌متری خاصی ضبط و پخش می‌شدند که کیفیت تصویر فوق‌العاده‌ای داشتند، اما هزینه تولید و نگهداری این فیلم‌ها بسیار بالا بود.

IMAX دیجیتال: با پیشرفت فناوری، پروژکتورهای دوگانه ۴K یا ۸K لیزری جایگزین نسخه‌های آنالوگ شدند. این سیستم‌ها با استفاده از دو پروژکتور برای هر فریم، کنتراست و روشنایی بالاتری ارائه می‌دهند.

مزایای IMAX لیزری:

  • وضوح بالا (۴K یا ۸K)
  • روشنایی و کنتراست بهتر
  • هزینه نگهداری کمتر نسبت به نسخه ۷۰ میلی‌متری
  • رنگ‌های دقیق‌تر و سیاه‌های عمیق‌تر

جمع‌بندی: برخی از سینماهای مدرن IMAX دیگر از فیلم‌های سنتی استفاده نمی‌کنند و به سیستم‌های دیجیتالی با پروژکتورهای IMAX with Laser یا IMAX Digital مجهز شده‌اند.

 دوربین‌های IMAX

دوربین‌های IMAX بسیار بزرگ، سنگین و گران‌قیمت هستند. برخی از مدل‌های شناخته‌شده عبارت‌اند از:

  1. IMAX MSM 9802: یکی از معروف‌ترین مدل‌ها که در فیلم‌های کریستوفر نولان استفاده شده است.
  2. IMAX Mark III: نسخه بهبودیافته‌تر با وضوح بالاتر.
  3. IMAX Phantom 65 IMAX: یک دوربین دیجیتال با کیفیت 4K.

قیمت خرید هر دوربین IMAX  هفتاد میلی‌متری بین ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون دلار است و هزینه اجاره روزانه آن نیز بسیار بالا است.

مزایای IMAX نسبت به سینمای استاندارد

وضوح بسیار بالا: به دلیل فریم بزرگ‌تر و پردازش ویژه، IMAX کیفیت تصویری بسیار بهتر و شارپ‌تری دارد.
زاویه دید گسترده‌تر: پرده‌های نمایش IMAX معمولاً ۲۰ تا ۳۰ متر عرض دارند و در مقایسه با سینماهای عادی بسیار بزرگ‌تر هستند.
صدای فوق‌العاده: سیستم صوتی IMAX دارای ۱۲ کانال صوتی و فناوری صدای چندبعدی (3D Surround Sound) است که صدایی بسیار دقیق و عمیق ارائه می‌دهد.
پخش سه‌بعدی واقعی‌تر: فیلم‌های ۳D در سینماهای IMAX تجربه‌ای کاملاً متفاوت از سینماهای عادی دارند.

هزینه تولید و اکران فیلم در IMAX

هزینه فیلم‌برداری با دوربین‌های IMAX بسیار گران است. به‌طور میانگین، تولید فیلم با این فناوری تا ۵۰٪ گران‌تر از روش‌های معمولی است. علاوه بر هزینه بالای دوربین‌ها، نگهداری و پردازش فیلم‌های ۷۰ میلی‌متری نیز هزینه‌بر است.
هزینه نمایش در سینماهای IMAX: ساخت یک سینمای مجهز به IMAX معمولاً بین ۵ تا ۱۰ میلیون دلار هزینه دارد.

در حال حاضر بیش از ۱۷۰۰ سینمای IMAX در سراسر جهان وجود دارد که در کشورهایی مانند آمریکا، چین، هند، کانادا و انگلستان پراکنده هستند.

شاید جالب برای شما جالب باشد که در ایران هم یک سینما IMAX وجود دارد و آن هم پردیس سینمایی ایران مال است.در حال حاضر، تنها، پردیس سینمایی ایران مال در تهران دارای سالن IMAX است. این پردیس در بهمن ۱۳۹۷ افتتاح شد و بزرگ‌ترین پرده نمایش نقره‌ای ایران را داراست. همچنین، این سینما یکی از پنج سینمای IMAX در خاورمیانه محسوب می‌شود.

از فیلم های معروفی که با دوربین های IMAX فیلم برداری شده اند و یا در سینما های IMAX پخش شده اند میتوان به این عناوین اشاره کرد.

  • The Dark Knight (2008)

کارگردان: کریستوفر نولان
فیلم The Dark Knight یکی از اولین فیلم‌های بزرگی بود که با دوربین‌های IMAX فیلم‌برداری شد. نولان برای اولین بار بخش‌هایی از فیلم را با دوربین‌های IMAX ضبط کرد تا به تماشاگران تجربه‌ای عمیق‌تر از صحنه‌های اکشن ارائه دهد. استفاده از IMAX در این فیلم به‌ویژه در صحنه‌های مربوط به تعقیب‌ها و صحنه‌های آکشن در شهر گاتهام تاثیر بسیاری داشت.

  • Inception (2010)

کارگردان: کریستوفر نولان
Inception یکی دیگر از فیلم‌های کریستوفر نولان است که با دوربین‌های IMAX ساخته شده است. در این فیلم که یک تجربه ذهنی و پیچیده است، نولان از IMAX برای ایجاد تصاویری بزرگ و فوق‌العاده دقیق استفاده کرد. صحنه‌های خاصی مانند سقوط برف در ژاپن یا صحنه‌های شهر در هم شکسته از جمله لحظاتی هستند که با تکنولوژی IMAX ضبط شده‌اند.

  • Interstellar (2014)

کارگردان: کریستوفر نولان

فیلم Interstellar نیز از جمله آثار برجسته‌ای است که با دوربین‌های IMAX فیلم‌برداری شده است. این فیلم علمی تخیلی که داستانی درباره سفر به فضا و زمان دارد، از تصاویر شگفت‌انگیز سیارات و فضا برای ایجاد یک تجربه سینمایی فراگیر استفاده می‌کند. نولان به‌طور خاص برای نمایش فضای عظیم و بی‌کران از IMAX بهره برده است.

  • Dunkirk (2017)

کارگردان: کریستوفر نولان
Dunkirk یکی از آثار دیگر نولان است که در آن از دوربین‌های IMAX برای ضبط بیشتر بخش‌های فیلم استفاده شده است. این فیلم جنگی، که بر اساس رویدادهای جنگ جهانی دوم ساخته شده است، برای ایجاد تجربه‌ای واقعی و فراگیر از میدان جنگ از تکنولوژی IMAX بهره برد. بخش‌های زیادی از این فیلم با دوربین‌های IMAX فیلم‌برداری شدند تا حس نزدیک بودن به اتفاقات و تماشای یک جنگ واقعی به تماشاگران منتقل شود.

  • Avatar (2009)

کارگردان: جیمز کامرون
Avatar فیلمی است که برای استفاده از تکنولوژی IMAX در آن به‌طور ویژه بهینه شده است. جیمز کامرون در هنگام ساخت این فیلم از تکنولوژی‌های پیشرفته برای فیلم‌برداری و جلوه‌های ویژه استفاده کرد. نسخه IMAX این فیلم تجربه‌ای متفاوت از دنیای پانادورای موجود در آن را برای تماشاگران فراهم می‌کند.فیلم Avatar (2009) یکی از نخستین فیلم‌های بزرگی بود که از تکنولوژی IMAX به‌طور خاص برای نمایش فیلم‌های سه‌بعدی استفاده کرد.در واقع، پیش از Avatar، فیلم‌های IMAX معمولاً برای نمایش فیلم‌های معمولی (غیر سه‌بعدی) استفاده می‌شدند. اما Avatar، با استفاده از IMAX و تکنولوژی سه‌بعدی همزمان، توانست تجربه‌ای جدید و بسیار جذاب از سینمای سه‌بعدی در سالن‌های IMAX فراهم کند. این کار انقلابی در صنعت سینما بود و باعث شد که دیگر فیلم‌های سه‌بعدی نیز به‌طور گسترده از این فناوری استفاده کنند تا تجربه سینمایی بهتری را برای تماشاگران به ارمغان بیاورند.

  • The Avengers: Age of Ultron (2015)

کارگردان: جاس ویدون
در فیلم The Avengers: Age of Ultron، کارگردان جاس ویدون از دوربین‌های IMAX برای برخی از بخش‌های فیلم استفاده کرد تا تجربه‌ای عظیم و چشمگیر از تصاویر اکشن به تماشاگران ارائه دهد. این فیلم که در دنیای سینمایی مارول ساخته شده، بخش‌هایی از نبردهای عظیم و مناظری را دارد که با استفاده از تکنولوژی IMAX به نمایش در آمده‌اند.

  • Star Wars: The Force Awakens (2015)

کارگردان: جیسون ابرامز
Star Wars: The Force Awakens نیز از تکنولوژی IMAX بهره برده است تا تجربه‌ای منحصربه‌فرد از دنیای "جنگ ستارگان" ایجاد کند. در این فیلم، صحنه‌های نبرد فضایی و جلوه‌های ویژه از IMAX برای ایجاد تصاویری بزرگ و جاندار استفاده شده است.

  • Mission: Impossible – Fallout (2018)

کارگردان: کریستوفر مک‌کوری
در Mission: Impossible – Fallout، صحنه‌های هیجان‌انگیز و پرسرعت، به‌ویژه در بخش‌های اکشن، با استفاده از دوربین‌های IMAX فیلم‌برداری شدند. این فیلم از تکنولوژی IMAX برای بهبود جزئیات و دقت در صحنه‌های تعقیب و گریز استفاده می‌کند.

  • The Lion King (2019)

کارگردان: جان فاورو
در نسخه جدید و زنده‌نگاری شده The Lion King، که یک انیمیشن سه‌بعدی است، از تکنولوژی IMAX برای ایجاد یک تجربه سینمایی غنی و زنده استفاده شد. تصاویر با وضوح بالا و صداهای قدرتمند به‌ویژه در مناظری مانند صحنه‌های مبارزات و نمایش‌های طبیعی بسیار جذاب است.

  • Tenet (2020)

کارگردان: کریستوفر نولان
یکی دیگر از فیلم‌های برجسته نولان که با دوربین‌های IMAX فیلم‌برداری شده، Tenet است. این فیلم علمی تخیلی با تمرکز بر زمان و فضا از دوربین‌های IMAX برای ایجاد تصاویری بزرگ و جاندار استفاده می‌کند. Tenet به‌ویژه در بخش‌های مربوط به زمان و تغییرات پیچیده‌اش از تصاویر شگفت‌انگیز و تکنولوژی IMAX بهره برده است.

صحبت های چندتا از کارگردان های معروف در مورد IMAX

سینماهای IMAX با فناوری‌های پیشرفته‌ای که ارائه می‌دهند، به فیلمسازان این امکان را می‌دهند که تصاویری بزرگ‌تر و واقع‌گرایانه‌تر به تماشاگران ارائه دهند. بسیاری از فیلم‌های بزرگ و برجسته، از جمله آثار کریستوفر نولان، جیمز کامرون، و کارگردانان مشهور دیگر، با دوربین‌های IMAX ساخته شده‌اند تا تجربه سینمایی منحصر به فردی را برای تماشاگران فراهم کنند. IMAX به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در صنعت سینما، همچنان به تغییر و ارتقاء تجربه تماشای فیلم‌های پرطرفدار ادامه می‌دهد.

بله، کارگردانان معروف زیادی از تکنولوژی IMAX تعریف کرده‌اند و این روش فیلم‌برداری را به‌عنوان ابزاری موثر برای ارتقاء تجربه سینمایی تماشاگران معرفی کرده‌اند. در اینجا چند مورد از نظرات کارگردانان برجسته آورده شده است:

1. کریستوفر نولان (Christopher Nolan)

کریستوفر نولان، یکی از بزرگ‌ترین حامیان سینمای IMAX است و اغلب در آثار خود از این تکنولوژی استفاده کرده است. او تأکید زیادی بر این دارد که IMAX به او اجازه می‌دهد تا داستان‌ها را با جزئیات و وضوح بیشتری بیان کند و تماشاگران را در دنیای فیلم غوطه‌ور کند. نولان در مصاحبه‌های مختلف گفته است:

  • "IMAX یک تجربه سینمایی منحصر به فرد ایجاد می‌کند که هرگز نمی‌توانید با نمایش‌های معمولی به آن دست یابید. این تکنولوژی نه تنها به کیفیت تصویر و صدا کمک می‌کند، بلکه احساس حضور در فیلم را برای تماشاگران واقعی‌تر می‌کند."

او همچنین گفته است که استفاده از دوربین‌های IMAX در فیلم‌هایی مانند The Dark Knight و Dunkirk به او این امکان را داد که ابعاد جدیدی از داستان را به نمایش بگذارد و تماشاگران را در دل اتفاقات فیلم قرار دهد.

2. جیمز کامرون (James Cameron)

جیمز کامرون، کارگردان Avatar، از دیگر کارگردانانی است که طرفدار تکنولوژی IMAX است. او در چندین مصاحبه تأکید کرده است که IMAX یکی از ابزارهای ضروری برای نمایش فیلم‌های بزرگ و با جلوه‌های ویژه پیچیده است. کامرون گفته است:

  • "IMAX به‌طور خاص برای فیلم‌هایی طراحی شده است که نیاز به تجربه‌ای سینمایی بزرگ‌تر دارند. وقتی شما وارد سینمای IMAX می‌شوید، یک حس بی‌نظیر از جلب توجه به تصویر و صدا پیدا می‌کنید. در Avatar، استفاده از IMAX به ما این امکان را داد که دنیای پانادورا را به شکلی واقعی‌تر و جذاب‌تر برای تماشاگران به نمایش بگذاریم."

3. جان فاورو (Jon Favreau)

جان فاورو، کارگردان نسخه جدید The Lion King، نیز از IMAX استفاده کرده است و این روش را به‌عنوان ابزاری برای تقویت تجربه تماشاگر معرفی کرده است. او گفته است:

  • "IMAX ابزاری شگفت‌انگیز برای انتقال حسی فراگیر به تماشاگر است. وقتی فیلم‌های سه‌بعدی را در سینمای IMAX می‌بینید، دنیای فیلم به شما نزدیک‌تر می‌شود و جزئیات بیشتری از تصاویر را تجربه می‌کنید که در سایر روش‌ها نمی‌توانید ببینید."

4. استیون اسپیلبرگ (Steven Spielberg)

استیون اسپیلبرگ، کارگردان افسانه‌ای هالیوود، به‌طور عمومی از تکنولوژی IMAX حمایت کرده است و آن را ابزاری فوق‌العاده برای تقویت تجربیات سینمایی می‌داند. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفته است:

  • "IMAX به شما این امکان را می‌دهد که در دنیای فیلم غرق شوید. این تکنولوژی به شما اجازه می‌دهد تا جزئیات بیشتری از دنیای فیلم را تجربه کنید و تأثیر احساسی فیلم‌ها به‌طور شگفت‌انگیزی تقویت می‌شود."

نتیجه‌گیری:

کارگردانان برجسته‌ای مانند کریستوفر نولان، جیمز کامرون، جان فاورو و استیون اسپیلبرگ همگی از IMAX به‌عنوان یک ابزار موثر برای ارتقاء تجربه تماشای فیلم یاد کرده‌اند. این کارگردانان تأکید دارند که سینمای IMAX با کیفیت بالای تصویر و صدای فراگیر، تماشاگران را به دنیای فیلم نزدیک‌تر می‌کند و تجربه‌ای بسیار ویژه و منحصر به فرد از تماشای فیلم ارائه می‌دهد.